Τι είναι η καθυστέρηση λόγου και πότε πρέπει να μας απασχολεί;

Φωνολογική Καθυστέρηση: Στάδια Γλωσσικής Ανάπτυξης, Παράγοντες και Αντιμετώπιση.

Η καθυστέρηση ομιλίας αποτελεί ένα από τα πιο συνηθισμένα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιά κατά την εκμάθηση της γλώσσας. Αν και η φωνολογική καθυστέρηση μπορεί να είναι παροδική και να εξαφανιστεί με το πέρας του χρόνου, είναι σημαντική η πρώιμη παρέμβαση ώστε να μην επηρεαστεί η εκπαιδευτική και κοινωνική πορεία του παιδιού.

Στάδια Γλωσσικής Ανάπτυξης:

●     Το προομιλητικό ή στάδιο φωνολογικής ανάπτυξης (0-12 μηνών): Στο στάδιο αυτό υπάρχει ανάπτυξη μόνο στον φωνολογικό τομέα. Το παιδί παράγει άναρθρες κραυγές και όλα τα δυνατά είδη ήχων που μπορούν να παράγουν τα φωνητήρια όργανα του ανθρώπου. Σταδιακά οι ήχοι αυτοί, αποκτούν σημασία για το παιδί και μια μορφή επικοινωνίας με το περιβάλλον του. 

●     Το στάδιο της μιας λέξης ή ολοφραστικό στάδιο (12-20 μηνών): Αποτελεί το στάδιο της συγκρότησης της γλωσσικής γραμματικής. Το παιδί παράγει μεμονωμένες λέξεις που αντιπροσωπεύουν ολόκληρες προτάσεις και αποδίδουν μια ιδέα ή ένα συναίσθημα.

●     Το στάδιο των προτάσεων με δύο λέξεις ή στάδιο του τηλεγραφικού λόγου (20 μηνών-2 χρόνων): Σε αυτό το στάδιο, το παιδί σχηματίζει τις πρώτες προτάσεις, οι οποίες αποτελούνται από δύο λέξεις. Οι προτάσεις αυτές έχουν πολλές σημασίες για το παιδί και γι’ αυτόν το λόγο δυσκολεύεται να επικοινωνήσει με το περιβάλλον. 

●     Το στάδιο των προτάσεων με τρεις λέξεις (2-3 χρόνων): Οι προτάσεις που παράγει το παιδί μεγαλώνουν και αποτελούνται από τρεις λέξεις. Το παιδί δίνει βάση στη δομή των προτάσεων και στην τοποθέτηση των λέξεων μέσα σε αυτές και όχι στη μορφολογία. 

●     Το στάδιο της πλήρους συντακτικής και μορφολογικής ανάπτυξης (3-6 χρόνων): Το τελευταίο στάδιο της γλωσσικής κατάκτησης. Σε αυτό το στάδιο, η γλωσσική ικανότητα του παιδιού βελτιώνεται, σε επίπεδο κατανόησης και παραγωγής. Το παιδί αναπτύσσει σταδιακά τη δική του γραμματική χωρίς να μιμείται ή να επαναλαμβάνει τις λέξεις των ενηλίκων. Τέλος, σε αυτή τη φάση, ολοκληρώνεται η κατάκτηση των συντακτικών και μορφολογικών δομών της γλώσσας. 

Παράγοντες της Φωνολογικής Καθυστέρησης

Η φωνολογική καθυστέρηση μπορεί να οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να είναι εσωτερικοί ή εξωτερικοί. Ορισμένοι από αυτούς περιλαμβάνουν:

●      Βιολογικοί Παράγοντες: Πρώιμη νευρική ανάπτυξη, γενετικοί παράγοντες, προβλήματα στην ακοή και στο λόγο, καθώς και νευρολογικές διαταραχές.

●      Περιβαλλοντικοί Παράγοντες: Έλλειψη επαρκούς επικοινωνίας και παραγωγής λόγου στο περιβάλλον του παιδιού, έλλειψη ερεθισμάτων και εκπαίδευσης στον τομέα της γλώσσας.

●      Κοινωνικοοικονομικοί Παράγοντες: Η κοινωνικοοικονομική κατάσταση της οικογένειας μπορεί να επηρεάσει την πρόσβαση σε θεραπεία και υποστήριξη για το παιδί.

●      Επικοινωνιακές Συνθήκες: Εάν το παιδί εκτίθεται σε μια ποικιλία γλωσσικών ερεθισμάτων και δεν αντιμετωπίζει δυσκολίες στην ακοή ή στην παραγωγή φωνής, μπορεί να έχει λιγότερες πιθανότητες να αντιμετωπίσει φωνολογική καθυστέρηση.

Τρόποι Αντιμετώπισης της Φωνολογικής Καθυστέρησης

Η αντιμετώπιση της καθυστέρησης ομιλίας απαιτεί πολυδιάστατη προσέγγιση που περιλαμβάνει:

●     Παρέμβαση Λογοθεραπείας: Ο λογοθεραπευτής αναλαμβάνει τον ρόλο της διάγνωσης και της θεραπείας της φωνολογικής καθυστέρησης. Μέσω ασκήσεων και δραστηριοτήτων, το παιδί εκπαιδεύεται να αναγνωρίζει και να παράγει σωστά τα φωνήματα και τις λέξεις.

●     Συνεργασία με την Οικογένεια: Η συμμετοχή και η υποστήριξη της οικογένειας είναι αναπόσπαστο κομμάτι της επιτυχίας της θεραπείας.

●     Πρόληψη: Η εκπαίδευση γονέων και εκπαιδευτικών σχετικά με τους παράγοντες που επηρεάζουν τη φωνολογική ανάπτυξη μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της καθυστέρησης της.